11. Bitwa pod Blenheim, 1704

Anglia, Austria, Holandia vs Francja i Bawaria

Autor: Robert Alexander Hillingford via Wikimedia Commons

Bitwa która zakończyła francuską hegemonię w Europie, uratowała Wiedeń przed Francuzami i była punktem zwrotnym w wojnie o sukcesję hiszpańską. Więcej o Blenheim pisał już na naszej stronie Kiss Márton.

12. Bitwa pod Połtawą, 1709

Szwecja vs Rosja

Obraz: Pierre-Denis Martin via Wikimedia Commons

Szwedzki król Karol XII Wittelsbach po marszu od Bałtyku po Ukrainę poniósł klęskę przeciwko przeważającym siłom rosyjskiego cara. Porażka wymęczonego, zagłodzonego i nękanego chorobami szwedzkiego wojska była końcem ery hegemonii militarnej Szwecji w basenie Bałtyku. Dawniej niepokonani Szwedzi nigdy później nie odzyskali już takiej siły, jaką prezentowali do początku XVIII wieku, a Rosja stała się mocarstwem, którym pozostaje do dzisiaj. Więcej o bitwie pod Połtawą pisaliśmy w artykule o Karolu XII.

13. Bitwa pod Saratogą, 1777

Stany Zjednoczone vs Wielka Brytania

Autor: John Trumbull via Wikimedia Commons

Pod Saratogą pospolite ruszenie amerykańskich kolonii pokonało świetnie wyszkoloną i doświadczoną armię brytyjską, tym samym praktycznie pieczętując amerykańską niepodległość. Udział w wygranej miał Polak Tadeusz Kościuszko, który pod Saratogą projektował fortyfikacje.

14. Bitwa pod Valmy, 1792

Francja vs Austria i Prusy

Autor: Horace Vernet via Wikimedia Commons

Batalia na polach pod Valmy pozostała nierozstrzygnięta, jednak powstrzymała ona ofensywę wojsk koalicyjnych, chcących interweniować we Francji rządzonej przez nowy, rewolucyjny rząd. Po (spisywanej na straty) stronie francuskiej kadra oficerska była młoda i niedoświadczona, a prości żołnierze rekrutowali się z pospolitego ruszenia. Niektórzy historycy wskazują Valmy jako jedną z najważniejszych bitew w historii zarówno poprzez jej kontekst historyczny, jak i przez powołanie pod broń cywilów, a także dlatego, że w walce użyto szyków kolumnowych zamiast liniowych, co było wtedy sporą innowacją.

15. Bitwa pod Waterloo, 1815

Wielka Brytania, Prusy i ich sojusznicy vs Francja

Autor: Édouard Detaille via Wikimedia Commons

Gdy Napoleon wrócił z wygnania na Elbie, w krótkim czasie zebrał 100-tysięczną armię i pomaszerował w kierunku Brukseli, gdzie wciąż stały dwie armie ostatniej koalicji antyfrancuskiej – pruska, feldmarszałka von Blüchera i brytyjska księcia Wellington. Pod Waterloo Napoleon stawał najpierw z powodzeniem przeciwko Brytyjczykom, jednak nadejście Prusaków zmieniło przegraną dla koalicji bitwę w wielkie zwycięstwo. Armia francuska przestała istnieć, zakończyły się rządy Napoleona, a kongres wiedeński ustalił porządek na kontynencie, który miał przetrwać następne stulecie.

Trzy bitwy dodane przez Edgara Vincentego D’Abernona:

16. Bitwa pod Sedanem, 1870

Prusy vs Francja

Autor: Wilhelm Camphausen via Wikimedia Commons

Podczas wojny francusko – pruskiej armia pruska obległa Metz w północno – wschodniej Francji. 120 – tysięczna armia francuska marszałka Patrice’a Mac-Mahona próbowała przerwać oblężenie, jednak została okrążona przez 200 – tysięczne siły feldmarszałka Helmuta von Moltke. Po dwóch dniach krwawych starć bitwę zakończyła kapitulacja cesarza Napoleona III, a wraz z klęską na polach Sedanu we Francji zakończył się okres cesarstwa. Jednocześnie w 1871 roku Niemcy utworzyli Cesarstwo Niemieckie, zwane II Rzeszą.

17. I Bitwa pod Marną, 1914

Francja i Wielka Brytania vs Niemcy

Brytyjski żołnierz pod Sommą, front zachodni. Autor: John Warwick Brooke via Wikimedia Commons

Na początku I Wojny Światowej Niemcy wdrożyli plan wojny błyskawicznej, czyli próby szybkiego wyeliminowania z wojny Francji. Armie niemieckie szybkie znalazły się na wschód od Paryża, jednak musiały rozpocząć odwrót ze względu na zagrożenie okrążeniem ze strony wojsk Ententy. Wojska sprzymierzone przeprowadziły szturm, zakończony klęską wojsk niemieckich nad rzeką Marną i tym sposobem ocaliły francuską stolicę. Front zachodni ustabilizował się wzdłuż okopów od Szwajcarii po Kanał La Manche, a I Wojna Światowa skończyła się dopiero w 1918 roku.

18. Bitwa Warszawska, 1920

Polska vs Rosyjska FSRR

Polscy dowódcy w 1919, zbiór Centralnego Archiwum Wojskowego

Podczas wojny polsko – bolszewickiej polskim dowódcom udało się powstrzymać sowietów na przedpolach Warszawy, a następnie wyprowadzić kontratak który zaszedł na ich tyły. Dodatkowo, na wynik wojny miał wpływ fakt, że Polakom udało się złamać sowieckie szyfry. Batalia nazywania jest „Cudem nad Wisłą”, ponieważ według wielu historyków, wygrana armii polskiej w starciu z Armią Czerwoną uchroniła przed zalewem komunizmu nie tylko samą Polskę, ale także dużą część Europy.

Pięć bitew dodanych (do oryginalnych piętnastu) przez Josepha Mitchella:

16. Kampania na Missisipi, 1862 – 1863

Unia vs Konfederacja

Kampanią na Missisipi nazywa się zbiór bitew zarówno lądowych, jak i morskich, które były prowadzone od lutego 1862 do lipca 1863 przez stany Unii i Konfederacji. Obie strony chciały przejąć panowanie nad tą rzeką, ze względu na jej możliwości łatwej komunikacji i przesyłania zaopatrzenia między północą, a południem. Ostatecznie kampania zakończyła się zdobyciem przez wojska Unii miasta Vicksburg, co uznaje się za punkt zwrotny w wygranej przez Północ całej Wojnie Secesyjnej.

17. Bitwa pod Sadową, 1866

Prusy vs Austria i Saksonia

W bitwie pod Sadową (czasem określaną jako bitwa pod Königgrätz) przeciwko świetnie wyszkolonym i wyposażonym siłom Prus stanęła osłabiona dezercją i miernie dowodzona armia Austrii. Zwycięstwo Prus zakończyło hegemonię Austrii w Związku Niemieckim i umożliwiło Ottonowi von Bismarckowi objęcie urzędu kanclerza w zjednoczonych Niemczech.

18. I Bitwa pod Marną, 1914

[Marna pojawiła się już wyżej – skocz do opisu]

19. Bitwa o Midway, 1942

USA vs Japonia

U.S. Navy Photograph via Wikimedia Commons

Dla Stanów Zjednoczonych II Wojna Światowa rozpoczęła się od japońskiego nalotu na Pearl Harbor na Hawajach. Od tamtej pory japońska armia kontynuowała pasmo zwycięstw, zajmując kolejne cele w Azji: od Indii Holenderskich po Malaje. Zwrot w Wojnie na Pacyfiku nastąpił właśnie pod Midway, gdzie Cesarska Flota straciła aż 4 lotniskowce i ponad 3500 ludzi. Od tamtej pory inicjatywa przeszła w ręce Amerykanów, którzy nie oddali jej do końca wojny.

20. Bitwa pod Stalingradem, 1942 – 1943

ZSRR vs Niemcy i ich sojusznicy

Pod Stalingradem rozegrała się niesamowicie krwawa i wyniszczająca batalia, w której Armia Czerwona najpierw obroniła samo miasto, a następnie okrążyła i zniszczyła niemiecką 6. Armię. Od tamtej pory to Związek Radziecki przejął inicjatywę na wschodnim froncie w Europie, a marsz Sowietów zatrzymał się dopiero na Berlinie trzy lata później. Więcej o Stalingradzie pisaliśmy niedawno w opisie bitwy.

Urodzony w wieku 1682 roku, młody Karol został królem Szwecji już w wieku 15 lat. Władca miał wygląd prawdziwego skandynawskiego wikinga – był to jasnowłosy olbrzym o dużej sile fizycznej i jak miało się później okazać, o podobnym do wikingów podejściu do prowadzenia polityki podbojów. Jako wojownik odznaczał się bezwzględnością i niespotykanym męstwem, lecz przede wszystkim był niezwykle utalentowanym dowódcą, zdolnym wręcz dokonywać cudów na polu walki.

**Król Szwecji Karol XII Wittelsbach**
Obraz: Hyacinthe Rigault via Wikimedia Commons

Karol odziedziczył państwo o statusie europejskiego mocarstwa, u szczytu swojej militarnej potęgi. W 1699 Dania, Saksonia i Rosja zawarły sojusz wymierzony przeciwko hegemonii Szwecji. Karol zamiast ograniczyć się do obrony, postanowił po kolei eliminować swoich nieprzyjaciół i najpierw błyskawicznie pokonał Danię, a następnie bez wahania przerzucił swoje siły w kierunku wschodnim na Inflanty, idąc na ratunek oblężonej przez Rosjan twierdzy Narwa.

Armia szwedzka która nadeszła nad Narwę liczyła ok. 10 tysięcy ludzi. Przeciwko sobie miała prawie 40-tysięczną armię rosyjską, jednak mające tak ogromną przewagę liczebną siły cara były gorzej wyszkolone, gorzej zaopatrzone, a do tego dowodzone przez francuskich oficerów, którzy najczęściej nie rozumieli się ze swoimi podkomendnymi. Karol XII bardzo umiejętnie porozdzielał źle dowodzone skrzydła nieprzyjaciela i wygrał całą bitwę, totalnie miażdżąc armię rosyjską, tracąc przy tym zaledwie kilkuset żołnierzy. Rosjanie stracili 15 tysięcy ludzi (!), wszystkie chorągwie i wszystkie działa.

**Rosjanie kapitulują pod Narwą przed Karolem XII**
Obraz: Gustaf Cederström via Wikimedia Commons

Podobna sytuacja wydarzyła się również w 1701 roku pod Dźwiną, gdzie szwedzki władca pokonał połączone wojska sasko – rosyjskie pod dowództwem feldmarszałka Adama Henryka von Steinau. Tym sposobem po obu tych bitwach narodziła się legenda Karola jako genialnego dowódcy, który cieszył się ogromnym zaufaniem swoich ludzi. Jednocześnie niedługo później młody władca popełnił swój największy błąd polityczny, który długofalowo kosztował Szwecję pozycję mocarstwa – zamiast ścigać i ostatecznie pokonać Rosję, Karol zdecydował się na wyeliminowanie z wojny Sasów.

W 1702 roku pod Kliszowem armia szwedzka, która jeszcze 100 lat wcześniej była „rozjeżdżana” przez polską husarię, bez problemu rozbiła wojska sasko – polskie. Przez następne lata Karol metodycznie rozbijał punkty oporu Sasów, a w 1706 roku zmusił do abdykacji Augusta Mocnego.

**Bitwa pod Połtawą**
Obraz: Pierre-Denis Martin via Wikimedia Commons

Po rozprawieniu się z Sasami, Karol zwrócił swoje oczy w kierunku Rosji i rozpoczął marsz na Moskwę. Dla 30-tysięcznej armii szwedzkiej kampania od początku nie toczyła się po ich myśli: najpierw na pograniczu Mazowsza i Litwy ludzie Karola byli mocno szarpani przez rdzenne plemię Kurpiów, przez co Szwedzi stracili ok. 1000 ludzi i tysiące koni. Następnie powstrzymała ich bezlitosna rosyjska zima i strategia spalonej ziemi, którą kierowali się wycofujący się Rosjanie (100 lat później w taką samą pułapkę wpadł Napoleon Bonaparte). Szwedzi cierpieli z powodu mrozów, braku pożywienia i upadających morale. Po przegranej bitwie pod Leśną, w 1708 roku Karol skierował się ku Ukrainie, aby podjąć próbę utworzenia sojuszu z Kozakami hetmana Iwana Mazepy. Historycy opisali przerażenie ukraińskiego hetmana, gdy ten dowiedział się o nadciągających Szwedach. Miał wypowiedzieć wtedy słowa „teraz zginiemy obaj, on i ja!” – w pewnym sensie tak też się stało (Mazepa zmarł krótko po późniejszej ucieczce do Turcji).

**Karol XII i Iwan Mazepa po Bitwie pod Połtawą**
Obraz: Gustaf Cederström via Wikimedia Commons

W 1709 roku miała miejsce słynna Bitwa pod Połtawą, gdzie odbudowana przez Piotra I, mająca ogromną przewagę, dobrze zaopatrzona i wypoczęta armia rosyjska pokonała szwedzko – kozackie siły Karola XII. Wittelsbach zdołał uciec z pogromu i zdołał schronić się w Turcji, którą namówił na wojnę z Rosją, następnie wygranej przez Turcję. W 1713 roku Karol w przebraniu przedostał się z powrotem do Szwecji.

Wojna przeciwko koalicji antyszwedzkiej trwała, a Karol zdecydował się zaatakować należącą do Danii Norwegię. W 1718 roku podczas oblężenia twierdzy Fredrikshald zginął na miejscu po trafieniu w głowę kulą karabinową wystrzeloną przez jednego z obrońców.

**Ciało Karola XII, widoczna rana postrzałowa otrzymana pod Fredrikshald. Zdjęcie z 1917 roku.**

Śmierć Karola XII Wittelsbacha zakończyła erę hegemonii Szwecji na północy Europy. Był on ostatnim władcą absolutnym, ostatnim władcą – wojownikiem, który kontynuował politykę podbojów rozpoczętą przez swoich poprzedników. Armia szwedzka nigdy potem już nie odzyskała swojej siły i wielkości, jaką prezentowała za rządów Karola, a jego geniusz wojskowy jest często wspominany przez współczesnych historyków, a także w dziełach artystycznych. Poniżej znajduje się jeden z utworów szwedzkiego zespołu metalowego Sabaton z ich płyty „Carolus Rex” opowiadającej historię Karola XII.

https://youtu.be/Cp7GcsICRfs

połtawa

Lista najważniejszych bitew w historii świata [Część 2/2]