Czołg Merkava – stalowy rydwan Izraela

26 października 1973 zakończyła się Wojna Jom Kippur, zwana także wojną październikową. Po krótkich, bo 20-dniowych zmaganiach armia Izraela pokonała koalicję wojsk Egiptu i Syrii, które nieoczekiwanie uderzyły na półwysep Synaj i Wzgórza Golan chcąc zemścić się za poprzednie niepowodzenia militarne przeciwko Izraelowi. Choć w kraju panowała ogólna radość, uwadze wielu izraelskich wojskowych nie umknął fakt, że ich – dotychczas uznawane za niezwyciężone – wojska pancerne poniosły podczas walk bardzo duże straty. Nie były to jednak zniszczenia zadane przez wrogie czołgi; tym razem Egipcjanie użyli radzieckich ręcznych przeciwpancernych pocisków kumulacyjnych, które z łatwością przebijały pancerze izraelskich czołgów, w większości zmodyfikowanych konstrukcji amerykańskich i brytyjskich.

Izrael, jako kraj o małej powierzchni i niskiej liczbie ludności nie mógł sobie pozwolić na masową utratę wyszkolonych załóg pojazdów pancernych. Rozpoczęły się starania mające na celu stworzenie czołgu, dla którego priorytetem nie będzie siła ognia, lub mobilność, a ochrona życia załogi. W ten sposób, w 1978 roku światło dzienne ujrzał podstawowy czołg bojowy Merkava (hebr. „rydwan”). Produkcja seryjna ruszyła w 1979 roku.

Merkava to czołg niezwykły. Mając na uwadze doświadczenia z Wojny Jom Kippur, boki pojazdu pokryto fartuchami z płytkami pancerza reatywnego który stanowił lepsze zabezpieczenie przed pociskami kumulacyjnymi niż tradycyjny pancerz. Płytki te zawierają w sobie ładunek wybuchowy, który eksploduje podczas trafienia, przez co absorbuje dużą część obrażeń i ma szansę powstrzymać pocisk przed całkowitą penetracją pancerza czołgu.

Aby jeszcze bardziej zmniejszyć ryzyko przebicia i ułatwić rykoszetowanie pocisków, w Merkavie pochylono płyty przedniego pancerza i spłaszczono wieżę. Dodatkową ochronę przed ogniem przeciwnika zapewnia silnik umieszczony z przodu. Podwozie czołgu ma kształt litery V – ewentualna fala uderzeniowa po wybuchu miny jest możliwie rozpraszana. Izraelskie czołgi posiadają także zaawansowany system przeciwpożarowy, który na ogień lub wybuch oleju/paliwa reagują w 80 milisekund.

Jeżeli już Merkava zostanie poważnie trafiona, istnieją szanse przeżycia wewnątrz pojazdu, ponieważ amunicja została umieszczona poza przedziałem załogi (po usunięciu połowy amunicji w luku magazynowym zmieści się nawet 10 żołnierzy). Kiedy już załoga musi się szybko ewakuować z pojazdu, jest to możliwe za pomocą tylnego wyjścia którego działanie jest przedstawione poniżej:

Uzbrojenie Merkavy przedstawia się równie imponująco, jak jej pancerz. Izraelskie czołgi podstawowe są wyposażone w armatę gładkolufową 120 mm (pierwsze dwie wersje posiadały armatę 105 mm), 3 karabiny maszynowe, wyrzutnię granatów dymnych a nawet obsługiwany z wnętrza moździerz. Armata 120 mm, produkowana przez Izrael, jest bardzo podobna do tej używanej w amerykańskim M1 Abrams i podobnie jak swój zachodni odpowiednik, teoretycznie może strzelać do lecących nisko celów powietrznych.

Od momentu rozpoczęcia produkcji Merkavy, jej pancerz, siła ognia i mobilność były ciągle ulepszane przez izraelskich inżynierów. Poniżej zamieszczono krótką charakterystykę wszystkich generacji hebrajskich czołgów:

• Mark I – wprowadzona w 1978 roku; pierwszy test bojowy w 1982 roku podczas Wojny w Libanie.
• Mark II – w służbie od 1983 roku; do wyposażenia czołgu między innymi dodano noktowizor i pogrubiono pancerz wieży (ochrona przed atakiem z powietrza). Z tyłu wieży zamontowano łańcuchy stanowiące ekran przeciwkumulacyjny dla przestrzeni między wieżą a kadłubem. Dodatkowo, podwozie i wieża zyskały modułowy pancerz kompozytowy, który w razie otrzymania obrażeń mógł być bardzo szybko wymieniony.
• Mark III – zaprezentowana w 1989 roku; zmiana armaty 105 mm na IMI 120 mm, wprowadzono silnik o mocy 1200 KM (prędkość maksymalna w terenie: 60km/h przy masie pojazdu 65 ton). Dodano system komunikacji między pojazdem, a piechotą i wprowadzono szereg innych usprawnień w elektronice, układzie napędowym, uzbrojeniu i pancerzu.
• Mark IV – ostatnia wersja Merkavy produkcji od 2004 roku. Mark IV posiada m. in modułowy pancerz kompozytowy na prawie całej powierzchni pancerza, ulepszony system trakcji i system kontroli pola bitwy (który pobiera i wyświetla dane z pojazdów i dronów). Merkava IV była także projektowana pod kątem mniejszego kosztu utrzymania i produkcji – obecnie izraelski czołg jest pod tym względem liderem spośród zachodnich armii. Od 2009 roku na tych pojazdach montowany jest system Trophy, aktywny system ochrony przed rakietami przeciwpancernymi, który zestrzeliwuje obiekty zagrażające czołgowi. W strefie Gazy załogi często nie miały pojęcia o niebezpieczeństwie, przed którymi Merkavy broniły się same.

Bezapelacyjnie Merkava jest czołgiem obecnie najlepiej na świecie przystosowanym do działań pustynnych. Na pewno było to jednym z powodów, dlaczego Merkava została wybrana najlepszym czołgiem na świecie w opinii miesięcznika „Intenational Defence Review”.

Merkava Mk IV podczas ćwiczeń strzeleckich

Krótka prezentacja wersji Mk III

Pokaz mobilności wycofanej już Merkavy Mk